Beschrijving van wijk Binnenstad
De wijk Binnenstad bestaat uit de buurten Oude Binnenstad, Vaartsebuurt, Hooch Boulandt en het stationsgebied. In het stationsgebied liggen Hoog Catharijne, het station Utrecht Centraal en de Jaarbeurs.
De grenzen van de wijk zijn: de singels (Stadsbuitengracht) in het Noorden, Oosten en Zuiden, het Westplein, het Merwedekanaal, de Van Zijstweg en de Kruisvaart in het Westen.
Bekijk de plattegrond met buurtindeling van wijk Binnenstad (pdf, 779 kB)
Oude (historische) binnenstad
De historische binnenstad heeft een geschiedenis van ruim 2.000 jaar. Op veel plekken is het middeleeuwse stratenpatroon nog herkenbaar.
In 1122 kreeg de (binnen)stad zijn huidige vorm binnen de singels en die vorm is sindsdien bijna niet veranderd. Binnen de singels waren er plekken die hoorden bij de belangrijkste kerken van de stad, zoals de Domkerk, Janskerk, Jacobikerk en Pieterskerk. Daar omheen lagen de woonstraten. De Oudegracht met zijn werven en werfkelders heeft altijd een economische functie gehad. Eerst voor de handel en opslag en vanaf de negentiende eeuw als winkelgebied. De Nieuwegracht met zijn werven en werfkelders is vooral altijd een woongebied gebleven. Een groot deel van de gebouwen in de binnenstad is erg oud. In de negentiende eeuw hebben veel woongebouwen een nieuwe gevel gekregen, waardoor ze nieuwer lijken. In de twintigste eeuw is hier en daar bebouwing gesloopt en vervangen door nieuwbouw. In de jaren 70 en 80 was de nieuwbouw vooral sociale woningbouw.
De binnenstad heeft een groot aantal verschillende functies, zoals wonen, winkels, horeca, musea en kleinschalige en creatieve bedrijvigheid. Vaak dicht bij elkaar. In een aantal buurten wordt vooral gewoond, zoals rondom de Breedstraat, de Nieuwgracht-Oost en de Springweg/Geertebuurt. Grote aaneengesloten winkelgebieden zijn er tussen de Mariaplaats – Stadhuisbrug - Domplein, langs delen van de Oudegracht – Twijnstraat en langs de route Vredenburg – Neude – Voorstraat.
Er zijn pleinen die op verschillende manier worden gebruikt, bijvoorbeeld voor markten, horeca en evenementen. Het belangrijkste groen is het monumentale Zocherplantsoen. Er zijn ook een aantal groene binnenterreinen.
De historische binnenstad is door het rijk aangewezen als beschermd stadsgezicht. Er zijn veel rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten. De historische binnenstad is geliefd bij de Utrechters en trekt veel toeristen. Dat komt vooral door de Domtoren, de grachten met hun unieke werfkelders, de middeleeuwse kerken en de vele andere bijzondere gebouwen.
De vernieuwing van Hoog Catharijne heeft gezorgd voor veel nieuwbouw in het gebied, bijvoorbeeld rond het Vredenburg. In 2019 zijn er enkele grote herbestemmingen begonnen, zoals het oude postkantoor op de Neude, het Tivoli-complex aan de Oudegracht en de gevangenis aan het Wolvenplein.
De grenzen van deze buurt zijn de Catharijnesingel, Weerdsingel, Wittevrouwensingel, Maliesingel en Tolsteegsingel.
Vaartsebuurt en Bleekstraat
Het buurtje Vaartsebuurt en Bleekstraat bestaat grotendeels uit een complex sociale woningbouw en een reeks particuliere huizen aan de Westerkade.
De Westerkade (en de Oosterkade) is een middeleeuwse uitloper van de binnenstad. De bebouwing is afwisselend en is soms van hoge ouderdom.
De Bleekstraat en omgeving zijn ontstaan tijdens de stadsvernieuwing van de jaren 80 en 90 van de twintigste eeuw. De verkeersweg Bleekstraat en spoorlijn zijn hier de belangrijkste infrastructuur. Er is geen groen in de buurt.
De grenzen van deze buurt zijn de Bleekstraat, de Vaartsche Rijn en het spoor/Kruisvaart.
Hooch Boulandt
Hooch Boulandt bestaat vooral uit woningbouw en kantoren uit de jaren 90 van de vorige eeuw. In de jaren 90 is zijn ook een aantal monumentale ziekenhuisgebouwen verbouwd tot woningen. Het complex van de rechtbank bestaat ook uit een paar monumentale gebouwen. Een deel van de woonbebouwing in de straten en langs de singel is gebouwd rond 1900. Het monumentale Sterrenhofje bestaat uit koopappartementen. Aan de Bleekstraat staat sociale woningbouw uit de jaren 80 van de vorige eeuw. In de buurt zelf is geen groen, maar het grenst wel aan het Moreelsepark en het Zocherplantsoen.
De grenzen van Hooch Boulant zijn het Moreelsepark, de Catharijnesingel, de Bleekstraat en de spoorlijn.
Stationsgebied met Hoog Catharijne en Jaarbeursgebied
Sinds de komst van de spoorwegen en het station aan de westkant van de binnenstad in de negentiende eeuw, is dit gebied voortdurend in ontwikkeling. 3 grote partijen spelen een belangrijke rol: de spoorwegen (met het Centraal Station), Hoog Catharijne en de Jaarbeurs.
Hoog Catharijne wordt sinds het begin van deze eeuw grootschalig vernieuwd, waarbij er ook nog extra winkels, kantoren en woningen bijkomen. Tussen Utrecht CS en de winkels van Hoog Catharijne ligt een verhoogd stationsplein. Via trappen vanaf het plein is nu ook rechtstreeks het Smakkelaarsveld en het Moreelsepark te bereiken.
Aan de westkant van het station verandert de omgeving van het stadskantoor, de Van Sijpesteijnkade en de Croeselaan ingrijpend. Op een deel van het terrein van de Jaarbeurs komt een woonwijk met hoogbouw en een nieuw park. De Jaarbeurs gaat zich concentreren aan het Merwedekanaal.
De treinsporen vormen een belangrijke barrière in het gebied. Het spoor is tussen het Westplein en de Bleekstraat verder alleen oversteekbaar via de route Hoog Catharijne-Stadsplateau en via de Moreelsebrug.
Bestaande woningbouw (jaren ’30) is er vooral aan de rand van de Dichterswijk en voor deel langs de Croeselaan. De Kruisvaart is een cultuurhistorisch belangrijke waterloop. Van de 17e-eeuwse moesgrachten is dit de enige die is overgebleven is. De monumentale hoofdgebouwen van de spoorwegen, het Park Nieuweroord en het Moreelsepark zijn van groot cultuurhistorisch belang. De beide parken zijn het enige groen in het gebied. Hier grenst het gebied ook aan de Catharijnesingel, die in 2020 weer hersteld is.
De grenzen van het gebied zijn de Graadt van Roggenweg-Daalsesingel, (herstelde) Catharijnesingel-Vredenburgplein, Mariaplaats-Moreelsepark, Asselijnstraat-Van Zijstweg.